Het Ketogeen Dieet als middel tegen Fibromyalgie

Mensen volgen bepaalde diëten om verschillende redenen.

Sommige mensen zijn sportief en willen spiermassa opbouwen, anderen hebben juist een inactieve levensstijl en willen een gezond gewicht behalen en vet verliezen.

Anderen volgen het dieet juist om van bepaalde (hormonale) klachten af te komen of om therapeutische redenen.

Een van de klachtenbeelden die het vaakst voorbij komt bij vragen over het ketogeen dieet en de toepasbaarheid ervan is gekoppeld aan fibromyalgie. Er zijn behoorlijk wat mensen die pijn ervaren in spieren, bindweefsel en gewrichten.

Fibromyalgie betekent ook letterlijk: pijn in bindweefsel en spieren

Wat is fibromyalgie?

De website van ReumaNederland (voorheen het Reumafonds) omschrijft fibromyalgie als volgt:

“Fibromyalgie is een aandoening waarbij je last hebt van chronische pijn in je spieren en bindweefsel. Vaak gaat deze pijn samen met stijfheid, vermoeidheid, slaapstoornissen en stemmingswisselingen.

Je klachten wisselen vaak, dit betekent dat je de ene dag meer klachten hebt, dan de andere dag.

Bij fibromyalgie zijn geen afwijkingen in je spieren of je bindweefsel te vinden. Ook verder in je lichaam is niks te vinden dat de aandoening kan verklaren.

De oorzaak is nog onbekend. Fibromyalgie is daardoor erg moeilijk vast te stellen. Er zijn geen medicijnen om de aandoening te genezen. Wel kunnen je klachten verminderen met pijnstillers, en een combinatie van beweging en rust”

Wat zijn de symptomen van fibromyalgie?

Bij fibromyalgie worden vaak bepaalde gebieden gesignaleerd die gevoelig zijn. Deze punten in het lichaam worden ook wel ‘triggerpoints’ of ‘tenderpoints’ genoemd.

Deze punten zijn te vinden in de nek, schouders, ellebogen, knieën, wervelkolom en de heupen.

Het is niet zo dat fibromyalgie-patiënten alleen pijnklachten hebben bij deze drukpunten, maar over algemeen ervaren ze wel een verhoogde gevoeligheid bij deze punten.

Voor artsen zijn het vinden van deze triggerpoints daarom een belangrijke manier om te bepalen of iemand fibromyalgie-gerelateerde klachten heeft. Daarnaast worden ook nog andere tests uitgevoerd.

Naast deze specifieke triggerpointklachten zijn er ook andere veel voorkomende klachten bij fibromyalgie:

• Slaapproblemen
• Stemmingsklachten zoals depressie, angsten, vergeetachtigheid, concentratieproblemen
• (Chronische) vermoeidheid
• Pijnklachten in o.a. rug, nek, schouders, borstbeen, zijkant van de heupen, binnenkant van de knieën en ook in de onderbuik kunnen zich pijnklachten voordoen
• Krachtverlies in de spieren
• Stijfheid, vooral na een periode van stilzitten of liggen. Daarom komt vaak ochtendstijfheid voor, nadat men in bed heeft gelegen.
• Hoofdpijnklachten

Wat zijn de mogelijke oorzaken van fibromyalgie?

Wat de daadwerkelijke oorzaak is van fibromyalgie is (nog) niet bekend.

Er zijn dan ook verschillende theorieën over het ontstaan van fibromyalgieklachten.

Uit verschillende onderzoeken zijn wel factoren aan het licht gekomen die bijdragen aan het ontstaan van fibromyalgie. Hieronder vallen:

Infecties zijn een factor. Wanneer je een bepaalde infectie/ziekte onder de gelederen hebt gehad dan kan het de symptomen van fibromyalgie erger maken.

Genetische aanleg. Het is gebleken dat fibromyalgie zich voordoet binnen families. Wanneer je dus een familielid hebt met fibromyalgie, dan is de kans groter dat je het zelf ook hebt.

Onderzoekers denken dat bepaalde genetische mutaties de oorzaak kunnen zijn voor het ontstaan van fibromyalgie, maar het daadwerkelijke bewijs hiervoor ontbreekt.

Stress of traumatische gebeurtenissen kunnen ook een rol spelen bij het ontstaan van fibromyalgie. Geestelijke en fysieke stress kunnen de hormoonbalans verstoren waardoor mogelijk de symptomen van fibromyalgie aangewakkerd worden.

Wat kun je doen tegen fibromyalgie en welke rol kan het ketogeen dieet hierin spelen?

Medicatie

Omdat de oorzaak van fibromyalgie nog niet definitief is achterhaald, bestaat er nog geen medicijn dat de klachten geneest. Vaak is de het doel van de behandeling van fibromyalgie om de pijnklachten te bestrijden en kwaliteit van het leven te verbeteren.

Vanuit de medische benadering zijn er grofweg drie soorten medicatie die worden gebruikt

Pijnstillers zoals ibuprofen en paracetamol worden ingezet om de pijnklachten te verminderen. Een pijnstiller als ibuprofen heeft ook ontstekingsremmende eigenschappen.

Antidepressiva worden voorgeschreven om de slaapproblemen, angsten en ook pijnklachten tegen te gaan.

Kalmeringsmiddelen werken rustgevend en spierontspannend. Hiermee kunnen de klachten van fibromyalgie worden tegengegaan.

Het moge duidelijk zijn dat er echter ook bijwerkingen kleven aan het gebruik van (zware) medicijnen. Ze maken je suf, beïnvloeden in sommige gevallen je stofwisseling en tasten je concentratievermogen aan.

Alternatieve of aanvullende methoden

Als aanvulling op mogelijk medicatie kan een gezonde levensstijl ook bijdragen aan een betere levenskwaliteit waardoor je beter om kunt gaan met de symptomen van fibromyalgie.

Ze kunnen helpen pijn te verminderen en je algehele welzijn verbeteren. Deze gezonde aanpassingen in je leven kunnen helpen om stress te verminderen en hiermee pak je ook een mogelijk oorzaak van fibromyalgie aan.

Belangrijk om op te merken is dat de meeste alternatieve methoden niet worden gedragen door solide wetenschappelijk bewijs. Veel van de onderstaande methoden zijn dus vooral gebaseerd op ervaringen van anderen.

Alternatieve methoden die mogelijk de klachten van fibromyalgie kunnen verlichten zijn:

• Fysiotherapie
• Meditatie
• Yoga
• Sporten / fysieke activiteiten
• Voldoende nachtrust
• Acupunctuur
• Massages
• Een gebalanceerd, gezond dieet

Het belang van een gezond dieet bij fibromyalgie

In het eerdergenoemde lijstje met alternatieve methoden om fibromyalgie tegen te gaan werd al een gebalanceerd en gezond dieet genoemd.

Dit kan een bijvoorbeeld een Paleo benadering zijn waarbij je bewerkte en geraffineerde suikers uit je dieet schrapt.

Bij een voedzaam ketogeen dieet zul je naast bewerkte en geraffineerde producten ook een behoorlijke beperking gaan hanteren in het eten van vrijwel alle koolhydraten (suikers). Ook ‘Paleo-proof’ voedingsbronnen zoals fruit worden vermeden.

Nu vraag je je misschien af:

Welke specifieke voordelen kleven hieraan voor mensen met fibromyalgie?

Er zijn wetenschappelijk aanwijzingen dat het beperken van suikerconsumptie een positief effect heeft op (pijn)klachten en energieniveaus van vrouwen met fibromyalgie.

In het Engelstalige vaktijdschrift Journal of Musculoskeletal Pain werd in 2008 een universitair onderzoek gepubliceerd waarin het effect van koolhydraatconsumptie op de geestelijke toestand van vrouwen met fibromyalgie werd vergeleken met vrouwen die geen fibromyalgie hadden.

Van de vrouwen met fibromyalgie gaf het grootste gedeelte aan dat zij vaak trek hadden in suikers en dat zij deze suikers namen om zo hun energiepeil op te krikken en om hun humeur te verbeteren.

Wat de onderzoekers in het onderzoek vervolgens deden was de vrouwen met fibromyalgie voorzien van een zeer suikerrijke frisdrank. Ze wilden het effect van de suikers op het humeur en het energiepeil controleren.

De vrouwen moesten een vragenlijst invullen en daarnaast werden scans gemaakt om hersenactiviteit vast te leggen. De uitkomst van het onderzoek was dat vrouwen met fibromyalgie duidelijk gevoeliger reageerden op de hoge suikerconsumptie.

Dit bleek uit de vragenlijst die ze invulden en daarnaast ook uit de hersenscan, die een andere reactie op suikers liet zien vergeleken met vrouwen zonder fibromyalgie.

In een ander, recenter onderzoek uit 2013 werd het eetpatroon van vrouwen met fibromyalgie over een langere periode bestudeerd. De onderzoekers concludeerden dat een hoge consumptie van koolhydraten en suikers in verband stond met een verminderde levenskwaliteit.

Met name de verhoogde suikerconsumptie werd in verband gebracht met intensere pijnklachten.

Het effect van een koolhydraatarm of ketogeen dieet

Het ketogeen dieet beperkt dus de consumptie van koolhydraten behoorlijk. Door suikers en ook andere koolhydraten dusdanig te beperken in je dagelijkse voeding ontzie je je lichaam van de brandstof waar het normaliter op ‘draait’.

Dit betekent dat het lichaam op zoek gaat naar andere energiebronnen, waaronder ketonen. Deze ketonen worden door de lever aangemaakt uit opgeslagen vetten(triglyceriden) en dienen als alternatieve brandstof voor de hersenen bij een mindere beschikbaarheid van glucose.

Wanneer je lichaam in deze metabole staat verkeert, waarin het ketonen aanmaakt als alternatieve brandstof voor glucose, dan ben je in ketose. Er kleven talloze fysiologische en therapeutische voordelen aan ketose.

Het dieet wordt ook ingezet als manier om symptomen van neurologische aandoeningen zoals de Ziekte van Parkinson en epilepsie te bestrijden.

Met betrekking tot het beteugelen van de fibromyalgie-gerelateerde klachten zijn met name onderstaande voordelen van ketose interessant:

• Je cognitieve functioneren en mentale helderheid krijgen een boost (1).
• Verbeterde hersen-gezondheid
• Vermindering van pijn en ontstekingen (2) (3) (4) (5)
• Verminderde honger (6)
• Verhoogd energiepeil

In 2013 werd er een onderzoek uitgevoerd onder 33 vrouwen met fibromyalgie waarin verschillende diëten met elkaar werden vergeleken.

De vrouwen die een koolhydraatarm dieet volgden rapporteerden minder verwardheid, stress, onrust en vermoeidheid dan de vrouwen die een standaard Westers dieet volgden.

Een van de theorieën waarom een koolhydraatarm dieet zo goed kan werken bij fibromyalgie-patiënten is omdat bewerkte suikers ontstekingen kunnen veroorzaken. Deze ontstekingen kunnen vervolgens fibromyalgie aanwakkeren.

Het beperken van suikerconsumptie kan dus de kans op ontstekingen verminderen en daarmee pijnklachten van fibromyalgie.

Het is overigens niet per se nodig om daadwerkelijk in ketose te verkeren om de voordelen een koolhydraatarm dieet te ervaren. Het uitbannen van (bewerkte) koolhydraten kan al een behoorlijke vermindering in klachten en een toename in energie veroorzaken!

Als je meer wil weten over het volgen van een ketogeen dieet, lees dan onze Uitgebreide Beginnershandleiding voor het Ketogeen Dieet.