Wat is Ketoacidose?

Een van de meestvoorkomende misvattingen die bestaat rondom het ketogeen dieet is de foutieve aanname dat je ketoacidose te riskeert als je gedurende lange tijd het ketogeen dieet volgt en in ketose bent.

Mensen halen hierbij echter ketose en ketoacidose door de war, terwijl het hele andere lichamelijke en metabole toestanden zijn.

Ketoacidose is ernstige diabetische complicatie die zich voornamelijk kan voordoen bij mensen met diabetes type 1. Dit komt omdat zij geen insuline aanmaken en als gevolg hiervan weten de lever en lichaamscellen niet wanneer het lichaam genoeg energie ter beschikking heeft.

Hierdoor geven de lever en lichaamscellen ketonen, glucose en vetzuren af aan het bloed, zelfs wanneer dit niet nodig is. Het bloed raakt dus verzadigd met ketonen en glucose, hetgeen kan leiden tot een verzuring van het bloed.

Ketose verwijst simpelweg naar een gezond niveau van ketonen in het bloed zonder dat er sprake is van overmatige verzuring van het bloed. Het is dus geen schadelijk proces.

Ketoacidose is dodelijk. In Amerika is het verantwoordelijk voor meer dan 100.000 ziekenhuisopnamen per jaar, met een sterftecijfer van 5 procent.

Er gaan in de Verenigde Staten jaarlijks 5.000 mensen dood door ketoacidose.

Wat is de oorzaak van ketoacidose?

De oorzaak van ketoacidose is een onbeheersbaar hoge bloedsuikerspiegel (ernstige hyperglykemie), een te lage pH van het bloed (metabole acidose) en te veel ketonen in het bloed. De ziekte treft vooral mensen die een vorm van diabetes hebben of die deze ziekte ooit hebben gehad.

In ongeveer 80 procent van de gevallen speelt suikerziekte een rol.

Ketoacidose versus diabetische ketoacidose

Ketoacidose komt het meeste voor bij mensen met diabetes type 1. Daarom wordt ook wel gesproken van diabetische ketoacidose. Ook mensen met diabetes type 2 lopen risico op ketoacidose, maar vaak alleen in stressvolle situaties. Dat komt omdat zij nog wel insuline aanmaken. Dit hormoon regelt de opname van glucose in het bloed. Mensen met diabetes type 1 maken geen insuline meer aan.

Mensen zonder diabetes ontwikkelen ketoacidose alleen als ze langdurig stress ervaren, een inactief leven leiden en ongezond eten. Voordat echter de diagnose ketoacidose zou worden gesteld, zouden ze allang suikerziekte hebben.

Hoe ontstaat ketoacidose?

Ketoacidose ontstaat door een tekort aan insuline.

Dit kan komen door een aangeboren onvermogen om insuline aan te maken (diabetes type 1) of door een leefstijl waardoor insuline-resistentie ontstaat (diabetes type 2). In dat laatste geval reageert je lichaam steeds minder goed op insuline, waardoor glucose niet meer goed wordt opgenomen in je lijf en hoge bloedsuikerspiegels ontstaan.

Bij iemand last die heeft van een insulinetekort krijgen de lever en vetcellen geen signaal meer dat er voldoende energie is. Hierdoor gaan ze in een staat van uithongering, zelfs na een calorierijke maaltijd. De vetcellen laten triglyceriden vrij in het bloed om de andere cellen van energie te voorzien.

Dit is de reden dat sommige mensen veel triglyceriden in hun bloed hebben.

In de tussentijd verzamelt de lever alle opgeslagen glycogeen. Ook maakt het orgaan opnieuw glucose aan en daarnaast ketonen om het lichaam van energie te voorzien. Dit maakt dat de bloedsuikerspiegel stijgt tot een oncontroleerbaar niveau. Het tekort aan insuline zorgt er ook voor dat de ketonen zich in het bloed kunnen ophopen.

De opgehoopte suiker en ketonen onttrekken vocht uit het lichaam en voeren dit af via de urine. Doordat het bloed hierdoor minder water bevat, daalt de PH-waarde en wordt het zuur. Hierdoor kan het lichaam niet meer normaal werken. Dit veroorzaakt de typische symptomen van ketoacidose.

De symptomen van ketoacidose

Ketoacidose ontwikkelt zich meestal binnen 24 uur. De bekendste symptomen zijn overgeven en buikpijn. Mensen met ketoacidose zijn vaak ook uitgedroogd, hebben een lage bloeddruk, hoge bloedsuikerspiegel en een hogere hartslag. Tijdens milde ketoacidose is iemand alert. Als zijn toestand verslechterd, wordt hij slaperig en kan hij zelfs zijn bewustzijn verliezen.

Dit zijn de symptomen van ketoacidose op een rijtje:

• Overgeven
• Buikpijn
• Uitdroging
• Slaperigheid
• Bloedglucose die hoger is dan 250 mg/dl
• Bloeddruk die lager is dan 90/60
• Hartslag in rust van 100 slagen of meer per minuut

Als je de meeste van deze symptomen hebt en daarnaast diabetes, dan is de kans groot dat je ketoacidose hebt. Toch weet je dit niet zeker voordat je het hebt getest.

Hoe kom je erachter of je ketoacidose hebt?

Overgeven, buikpijn en slaperigheid kunnen ook een andere oorzaak hebben dan ketoacidose, dus het is belangrijk om eerst na te gaan wat je harstslag, bloeddruk en bloedsuiker zijn en of je uitgedroogd bent.

Harstslag meten

Om je hartslag in rust te meten, moet je volledig ontspannen zijn en helemaal hersteld zijn van een lichamelijke activiteit. Check je hartslag door twee vinger op de binnenkant van je pols te leggen op de slagader die daar loopt. Deze bevindt zich tussen het bot aan de buitenkant en de pees in het midden van je pols. Zet een timer op 15 seconden en start deze, waarna je telt hoeveel hartslagen je in deze tijd onder je vingers voelt. Vermenigvuldig dit met vier en je hebt je hartslag.

Bloeddruk meten

Niet iedereen heeft een bloeddrukmeter in huis, dus als je een combinatie van deze symptomen hebt, is je bloeddruk waarschijnlijk laag:

• Duizeligheid of licht in je hoofd
• Flauwte
• Wazig zien
• Misselijkheid
• Vermoeidheid
• Moeite met concentreren

Check je bloedsuiker

Glucosemeters zijn goedkoop en gemakkelijk verkrijgbaar. Als je diabetes hebt en je zorgen maakt over je bloedsuikerspiegel, is het een goed idee om er één aan te schaffen.

Het enige dat je hoeft te doen, is jezelf een prikje in je vinger te geven en je bloedglucose af te lezen. Als dit hoger is dan 250 mg/dl en je daarnaast de meeste andere symptomen hebt op de lijst, dan is het aannemelijk dat je ketoacidose hebt.

Heb je geen glucosemeter, dan zijn dit de symptomen van een hoge bloedsuikerspiegel of hyperglycemie:

• Meer dorst
• Hoofdpijn
• Concentratieproblemen
• Wazig zien
• Veel plassen
• Vermoeidheid (zwak, vermoeid gevoel)

Uitdroging

Je kunt kijken of je uitgedroogd bent door het stukje huid tussen je wenkbrauwen te pakken en los te laten. Als je huid meteen weer glad trekt, is er niets aan de hand. Als je huid even blijft staan, dan ben je uitgedroogd.

Als je vrijwel alle symptomen hebt, kun je het beste veel water met een snufje (zee)zout drinken en contact opnemen met je huisarts.

Zo voorkom je ketoacidose

Als je last hebt van diabetes, kun je ketoacidose voorkomen door gedurende de dag regelmatig je bloedsuiker te meten en je insuline en eventuele andere medicijnen op niveau te houden. Maar wat moet je doen als je geen insuline of andere medicijnen hebt om je bloedsuikerspiegel laag te houden?

Als je op dit moment milde ketoacidose symptomen hebt, kun je het beste naar je huisarts gaan en tot die tijd alleen water met wat ongeraffineerd zout drinken. Je arts zal je helpen om je bloedsuikerspiegel te beheersen door middel van een dieet. Als je geen symptomen hebt, maar ketoacidose wilt voorkomen, is er nog een betere aanpak.

Je insulinegevoeligheid vergroten

Ketoacidose voorkom je door een gezonde insulinegevoeligheid. Dit betekent dat je voldoende insuline hebt en je cellen goed op dit hormoon reageren. Op deze manier kun je nooit zoveel glucose en ketonen in je bloed krijgen dat er ketoacidose ontstaat.

Om te zorgen voor een goede insulinegevoeligheid ga je het beste gezond eten en meer bewegen. Er zijn verschillende diëten die helpen om je insulinegevoeligheid te verbeteren. Eén daarvan is het ketogeen dieet. Dit dieet kan zelfs diabetes type 2 helpen genezen.

Het keto dieet en diabetes

Onderzoekers gingen na wat het effect is van het keto dieet en het GI-dieet op diabetes. Veel deelnemers aan het onderzoek die een ketogeen dieet volgden, hoefden minder medicijnen te slikken. Dit gebeurde niet bij de mensen die een laag glycemische index dieet volgden.

Ook 21 mensen met diabetes die een ketogeen dieet gingen volgen, hoefden minder of zelfs helemaal geen medicijnen meer te nemen. Een groep van 26 onderzoekers vond dezelfde resultaten toen ze nagingen of je door het beperken van koolhydraten in je dieet diabetes onder controle kunt krijgen.

Zij kwamen tot de conclusie dat er bewijs is dat koolhydraatarme diëten de beste manier zijn om diabetes type 2 te behandelen en meest effectieve aanvulling op medicatie bij diabetes type 1.

Maar wat heeft een keto dieet eigenlijk te maken met ketoacidose?

Ketoacidose en het keto dieet

Eén van de doelstellingen van het keto dieet is om ketonen als energiebron te gebruiken. Dit doe je door de hoeveelheid koolhydraten in je eetpatroon te beperken. Doordat je lichaam geen overdaad aan glucose binnenkrijgt, blijven je cellen gevoelig voor insuline of verbetert je insulinegevoeligheid zelfs.

Na ongeveer drie dagen komen je cellen in een staat van uithongering. Je lever maakt ketonen aan en je vetcellen laten triglyceriden vrijkomen om te gebruiken als brandstof. Je bloedsuikerspiegel blijft echter in evenwicht en ook je insulinegevoeligheid blijft in stand.

Doordat je bloedsuikerspiegel in evenwicht blijft en je cellen gevoelig blijven voor insuline, krijgt je lever op tijd het signaal dat je lichaam voldoende brandstof heeft. Daardoor kan de hoeveelheid ketonen in je bloed nooit zo hoog worden dat er ketoacidose ontstaat.

De voorwaarde is wel dat je lichaam de beschikking heeft over insuline. Insuline is namelijk vereist om de aanwezigheid van ketonen te reguleren in het bloed. Personen met diabetes type 2 lopen daarom minder kans om ketoacidose op te lopen omdat zij nog over een beperkte aanmaak van insuline beschikken.

Mensen met diabetes type 1 hebben hier niet de beschikking over en lopen dus meer kans op ketoacidose, wanneer zij niet de beschikking hebben over medicatie.

Als je diabetes type 2 hebt dan kun je de kans op ketoacidose dus kleiner maken door een gebalanceerd en voedzaam ketogeen dieet dat de insulinegevoeligheid verbetert.

Daarnaast is het aangeraden om door middel van lichamelijke activiteit je metabolisme te stimuleren. Een hoger energieverbruik door lichamelijke activiteit draagt bij aan een een betere insulinegevoeligheid. Je kunt dit combineren met een ketogeen dieet. Meer hierover lees je in onze artikelen over het Ketogeen Dieet en Krachtsport en het Ketogeen Dieet en Duursport.