Gluconeogenese is het proces waarbij glucose wordt gevormd uit niet-koolhydraatbronnen zoals glycerine of aminozuren.
Glycerine (ook wel glycerol genoemd) ontstaat uit de afbraak van vetten, terwijl aminozuren voortkomen uit eiwitten van voedsel of lichaamseigen spiermassa.
Gluconeogenese vindt voornamelijk plaats in de lever en daarnaast op kleine schaal in de nieren. Wanneer men aan een ketogeen dieet begint dan is de gluconeogenetische fase onderdeel van het traject voordat men in ketose raakt.
Zodra je stopt met het eten van koolhydraten, zal het lichaam eerst alle glucosevoorraden verbruiken (glycogeen), voordat het overschakelt op gluconeogenese. Omdat gluconeogenese het lichaam spiermassa kost en het een inefficiënt proces is zal het na verloop van tijd overschakelen op ketose.
Het proces van gluconeogenese wordt bij een lage bloedsuikerspiegel in werking gezet door de aanwezigheid van het hormoon glucagon, dat door de alvleesklier wordt afgegeven. Zodra het bloed voldoende glucose bevat geeft de alvleesklier het hormoon insuline af, waardoor het proces van gluconeogenese wordt stopgezet.